صبح ساباط _ ریحانه رفیعی زاده؛ یزد، این شهر کهن در قلب ایران، با بادگیرها، قنات‌ها و معماری منحصربه‌فردش، همواره نمادی از همزیستی انسان با طبیعت سخت‌گیر کویر بوده است. سرزمینی که مردمانش در طول قرن‌ها، با کمترین منابع، بیشترین خلاقیت را به خرج داده‌اند تا زندگی را در دل بیابان زنده نگه دارند. اما امروز، پرسش مهمی پیش روی یزد قرار دارد: چگونه می‌توان از میراث دیرینه، سکویی برای پرش به سوی آینده‌ای پایدار و دانش‌بنیان ساخت؟

پاسخ به این پرسش در مفهوم یزد پایدار نهفته است؛ مفهومی که از دل سند توسعه استان زاده شده و به‌دنبال آن است تا الگویی نوین برای مدیریت شهری، اقتصادی و اجتماعی ارائه دهد. یزد پایدار نه یک شعار تبلیغاتی، بلکه نقشه راهی برای تبدیل این استان به مرکز خلاقیت، نوآوری و عدالت اجتماعی است.

میراث دیروز، سرمایه امروز

یزد به عنوان نخستین شهر تاریخی ایران که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده، گنجینه‌ای بی‌بدیل از دانش بومی در مدیریت آب، معماری پایدار و سازگاری با محیط زیست است. این میراث تنها یک گذشته پرافتخار نیست، بلکه سرمایه‌ای است که می‌تواند مبنای توسعه آینده قرار گیرد. از قنات‌ها که امروز الهام‌بخش فناوری‌های نوین در مدیریت آب هستند، تا معماری بادگیرها که نمونه‌ای از استفاده هوشمندانه از انرژی طبیعی است؛ همه و همه نشان می‌دهد که پایداری در DNA یزد ریشه دارد.

اما پایداری امروز صرفاً به معنای تکیه بر سنت‌ها نیست. همان‌طور که آمارتیا سن، اقتصاددان برنده نوبل می‌گوید: توسعه، گسترش آزادی‌های واقعی انسان‌هاست. از این منظر، یزد پایدار باید فراتر از حفاظت از منابع طبیعی حرکت کند و آزادی‌های اجتماعی، فرصت‌های برابر، نوآوری اقتصادی و کیفیت زندگی بهتر برای همه شهروندان را فراهم آورد.

رویکرد نوین مدیریت؛ خرد جمعی به جای تصمیم فردی

محمدرضا بابایی، استاندار یزد، با نگاهی آینده‌نگر، یزد پایدار را نه صرفاً یک برنامه دولتی، بلکه یک جنبش فکری و اجتماعی معرفی می‌کند. او معتقد است که تحقق این چشم‌انداز بدون خرد جمعی امکان‌پذیر نیست. اتاق فکر توسعه استان که به گفته او قوه عاقله مدیریت یزد است، نقشی کلیدی در این مسیر دارد.

این اتاق فکر با گردهم‌آوردن اندیشمندان، دانشگاهیان و مدیران اجرایی، بستری برای هم‌افزایی دانش و تجربه فراهم می‌کند. چنین رویکردی نشانه‌ای از گذار مدیریت استانی از تصمیم‌گیری‌های فردی و بخشی به سمت سیاست‌گذاری علمی، مشارکتی و دانش‌بنیان است؛ مسیری که در صورت تداوم می‌تواند یزد را به الگوی حکمرانی هوشمند در ایران و حتی منطقه تبدیل کند.

سلامت، گردشگری و محیط زیست؛ اضلاع پایداری

سند یزد پایدار تنها بر صنعت یا اقتصاد تمرکز ندارد. این سند سه محور اساسی را هم‌زمان دنبال می‌کند:

۱. سلامت مردم: استاندار یزد به‌صراحت تأکید کرده است که سلامت مردم هرگز فدای توسعه نخواهد شد. این موضع نشان می‌دهد که کیفیت زندگی و محیط زیست، بر سودآوری کوتاه‌مدت مقدم است.

۲. گردشگری پایدار: با توجه به ثبت جهانی یزد و ظرفیت‌های بی‌نظیر آن در گردشگری فرهنگی، تاریخی و حتی مذهبی، این بخش می‌تواند موتور محرک اقتصاد استان باشد. رفع موانع گردشگری، توسعه زیرساخت‌های هوشمند و توجه به گردشگری دانش‌بنیان، فرصت‌هایی هستند که هم اقتصاد و هم هویت یزد را تقویت می‌کنند.

۳. محیط زیست و منابع آب: چالش بزرگ یزد، محدودیت منابع آبی است. اما همان‌طور که در گذشته قنات‌ها راه‌حل بودند، امروز فناوری‌های نوین، انرژی‌های تجدیدپذیر و مدیریت پایدار منابع می‌توانند راهگشا باشند.

اقتصاد دانش‌بنیان؛ موتور محرک آینده

یزد پایدار بدون شک بر محور اقتصاد دانش‌بنیان و نوآوری استوار است. صنایع انرژی خورشیدی، فناوری اطلاعات، استارتاپ‌های فناورانه و دانشگاه‌های فعال، همه ظرفیت‌هایی هستند که می‌توانند یزد را به هاب نوآوری کویری ایران بدل کنند.

جوانان و نخبگان یزدی، با اتکا به روحیه خلاقیت و پشتکار، می‌توانند آینده‌ای متفاوت بسازند؛ آینده‌ای که در آن محدودیت منابع طبیعی، با سرمایه بی‌پایان دانش جبران شود. این همان نقطه تمایزی است که یزد را از بسیاری از مناطق دیگر ایران و جهان متمایز می‌کند.

کلام آخر اینکه

در جهانی که تغییرات اقلیمی، بحران آب و نابرابری‌های اجتماعی به چالش‌های اصلی قرن ۲۱ تبدیل شده‌اند، یزد می‌تواند الگویی جهانی ارائه دهد. شهری که از دل کویر برخاسته، می‌تواند به جهان نشان دهد چگونه می‌توان با ترکیب میراث بومی، نوآوری فناورانه و عدالت اجتماعی، مدلی از توسعه پایدار را طراحی کرد.

اگر این مسیر به‌درستی طی شود، یزد پایدار نه تنها آینده‌ای روشن برای مردم این استان رقم خواهد زد، بلکه می‌تواند الهام‌بخش سایر شهرهای جهان باشد که با محدودیت‌های مشابه دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

یزد پایدار، پروژه‌ای صرفاً محلی نیست؛ بلکه یک چشم‌انداز ملی و حتی بین‌المللی است. چشم‌اندازی که در آن، میراث تاریخی پشتوانه‌ای برای آینده، دانش سرمایه‌ای بی‌پایان، و عدالت اجتماعی ستون پایداری خواهد بود. این طرح اگر با عزم مدیریتی، سرمایه‌گذاری هوشمند و مشارکت مردمی همراه شود، می‌تواند یزد را به الگویی بی‌بدیل از پیوند گذشته و آینده، سنت و نوآوری، و تاریخ و پایداری بدل کند.

یزد پایدار، نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی است برای بقا و پیشرفت؛ ضرورتی که یزد را از دل کویر به سکوی جهانی نوآوری و پایداری بدل خواهد ساخت.